پژوهش در جغرافیای تاریخی خجند در ایران

خجند یکی از شهرهای کهن و سابقه دار ماوراءالنهر است که پژوهش دربارۀ مسائل جغرافیایی تاریخی آن همواره مورد توجه پژوهشگران ایرانی بوده است. در این مقاله برخی از پژوهش های انجام شده در ایران درباره جغرافیای تاریخی این منطقه معرفی و نقد شده است. لغت نامۀ دهخدا نخستین منبعی است که مقاله ای جداگانه را به معرفی خجند اختصاص داده است. هرچند اساس منبع شناسی تاریخ خجند در لغت نامه بسیار مختصر است، قابلیت اطلاع رسانی آن درباره تاریخ و مسائل جغرافیایی این منطقه در مقایسه با آثار مشابه بیشتر است. مقالۀ «خجند و خوقند» تألیف محمد قزوینی که با هدف اصلاح اشتباه آقای صدرهاشمی در تعیین جایگاه جغرافیایی خجند به نگارش درآمده، از دیگر آثار مهم تألیفی دربارۀ خجند است. نوشته های محمدجواد مشکور دربارۀ خجند و ولایات هم جوار آن که درواقع بخش کوچکی از کتاب جغرافیای تاریخی ایران باستان است، یکی از مهم ترین تحقیقات در این زمینه است. نگارنده در این مقاله پس از بررسی آثار مذکور به این نتیجه رسیده است که باوجود عدم اطلاع محققان ایرانی از دستاوردهای علمی دانشمندان شوروی و مختصر بودن تحقیقات و تألیفات آن ها در زمینۀ تاریخ و جغرافیای تاریخی ماوراء النهر و خجند، آشنایی دانشمندان تاجیک با دستاوردهای علمی محققان ایرانی خالی از فایده نخواهد بود.